Kripto paranın Ekonomi Politiği-III
H.GÜRER
19 Nisan 2018
“Para nihayetinde bir algı meselesi”
Adam Smith
Kripto paranın oluşumu için Blockchain sistemini anlamak gerekiyor. Bitcoin’in finansal bir değer olarak popülerleşmesi Blockchain’in arka planda kalmasına neden olsa da, Blockchain sistemi geleceği şekillendirme dinamiklerine sahip. Son yıllarda bir finansal değer olarak dünyanın gündemine giren ve klasik kapitalist iktisat sistemini tehdit eden dijital/kripto paraların; alt yapısını ve üretimini sağlayan, para madenciliğine Blockchain denilmektedir. Blockchain (Blok Zinciri), yüksek teknolojik donanımlı bilgisayarlarda üretilen, kodlar arasında yani veriler arasında bağlantılar (zinciler) oluşturmak anlamına gelir. Ki, coin üretimin esası budur. Bu üretilen blok zincirli kodların bir araya gelmesi ile oluşan her bir veri, coin yani kripto-para olarak adlandırılır. Günümüz Internet dünyasında pek çok alanda (multimedya, haberleşme, web ara yüzü vb.) veri transferi yapılmaktadır. Blokzincir ise, bu verilerin haricinde değer atfettiğimiz varlıkları da transfer etmemizi sağlayan dağıtık bir veritabanıdır. [1] Blockchain teknolojisi ile insanlık tarihinde ilk kez, birbirini hiç tanımayan, yüzünü görmeyen, dünyanın dört bir köşesinde ki insanlar birbirine güven duyabilir ve birebir işlem yapabilir. Bu güven büyük kurumlar aracılığıyla değil, iş birliğiyle, şifreleme ile, bir çeşit akıllı kodlama ile oluşturuluyor.
Kripto para dijital ortam üzerinde yazılım uzmanları tarafından yüksek performansa sahip
bilgisayarlar ile üretilen ve sanal dünyada ‘coin’ olarak adlandırılıp dünya
pazarında banka gibi merkezi otoritelere ihtiyaç duymadan, onların denetimi
dışında kalan ve transferi yapılabilen ve para yerine kullanılabilen alınıp
satılabilen veri aracıdır. Bu veri, aynı zamanda uçtan uca elektronik
nakit sistemdir...
Bir mal yada hizmetin değerlenmesi arz-talep durumu ile doğrudan bağlantılıdır.
Yani Türk lirasının dünya pazarında talep görmesi Türk lirasının Euro gibi para
birimleri karşısında değer artışını sağlar. Tam tersi durumda Türk lirasının
değerini azaltır. İşte bu durum göz önünde bulundurulduğunda kripto para (coin);
hiçbir devlet ya da kuruluşun para değerinin dünya piyasasındaki değer ve
konumundan doğrudan etkilenmeden tamamen piyasadaki arz-talep durumuyla
değerini arttırması ile hızla değer kazanmaktadır. Kripto paranın bir diğer
avantajı ise kopyalanamaz olmasıdır. Yani 1 coin’in üretimi o kadar zor ve
algoritması karışıktır ki kopyalanması ve ulaşılabilmesi çok ciddi yatırımlar
ister.
Kripto paranın en gözdesi; Bitcoin ve madenciliği üzerine…
Her kim ki Bitcoin üreticisi/madencisi olmak isterse yapılacak şey çok
basit; Bitcoin yazılımını ve beraberinde güncel muhasebe defterini indiren yüksek
donanımlı her bilgisayar, o andan itibaren işlem gücünü sisteme katarak
işlemleri doğrulamaya ve kayıt hizmeti vermeye başlıyor. Ve artık bir Bitcoin madencisi oluyor.
[3]
“Madencinin” sisteme sağladığı temel iki şey
var. Birincisi; yapılan işlemleri doğrulayan ve kayda geçiren bir muhasebeci
misyonuna sahip olması. İkincisi; bilgisayarının sağladığı işlem gücü ve
harcadığı elektrik ile sunduğu doğrulama ve kayıt hizmeti karşılığında
sistemin yeni Bitcoin yaratmasına olanak sağlaması. Yeni üretilen ve dolaşıma
giren bu Bitcoin madencinin e-cüzdanına aktarılıyor. Madenci, Bitcoin
elektronik cüzdan hesabına geçen bu yeni Bitcoini yine sanal ağlarda farklı
şeylerin alımı ve satımı için kullanarak dolaşıma sokuyor.
Yani yeni-yeni Bitcoinlerin yaratılması ve sanal ağda dolaşıma sunulması
gerçek bir hizmet, emek ve fiziksel olarak harcanmış bir enerji miktarı
karşılığında gerçekleşiyor. Bir Bitcoin yaratmak için ağın toplamında harcanan enerji
karşılığının bin dolar mertebesinde olduğu hesaplanıyor. Madenci ayrıca,
yapılan işlemden yaklaşık binde bir oranında bir transfer ücreti kazanıyor.
Bitcoin ağının ve madencilik teknolojisinin sürekli gelişimini sağlayan bu
getiri beklentisi.
[4]
Bitcoin üretimi, dağıtılmış ağ üzerinde Blockchain sistemi tarafından birbirine
zincirlenmiş ve Blockchain yazılımı
yüklü birden çok bilgisayarın her işlemi
rasgele birden çok bilgisayardan doğrulama yaptırmak zorunda olduğundan, ağdaki
herhangi bir noktanın (bilgisayarın) kırılıp usulsüzlük yapılması yeterli
olmuyor, ağdaki bilgisayarların çoğunluğunun aynı şekilde kırılması gerekiyor
ki bu olanaksıza yakın bir zorluk derecesinde.
[5]
Zincirleme bir modelle inşa edilen, takip
edilebilen ama kırılamayan Blockchain teknolojisi, bir merkeze bağlı olmaksızın
işlem yapmaya izin veriyor. Böylece işlemler direkt olarak alıcı ile satıcı
arasında üçüncü bir aracıya (Banka vs.) gerek duyulmadan ve güvenli bir şekilde
gerçekleştirebiliyor. Tıpkı bir zamanlar Napster üzerinden kişiler arası müzik
paylaşımının yapılması gibi.
[6]
Üretimi zor
ve kopyalanamaz olması sebebinden dolayıdır ki; dünya ekonomi devleri Bitcoin
ve benzeri alt coin kripto-para ticareti yapan firmalara yatırım yapıyorlar.
Kripto para
sadece “e-cüzdan” dediğimiz sanal ortamlarda rastlayabileceğimiz bir paradır
aslında. Bu durum insanlara güven sorunu oluştursa da şuan bankalardaki
paralarımız bizim karşımıza sanal ortamlarda da çıkmaktadır. Yani dünya hızla
sanal ortam üzerinden yönetilmeye başladığına göre artık kripto-para
kullanılması kaçınılmaz son olarak görülmektedir.
Kripto Paranın dünyadaki dijital döngüsü
“Tekniğin gelişimi, insansal ihtiyaçların
kaynağıdır.
İnsan aklının bilimsel verilere ve bilgiye
dayalı bir üretimi olan teknoloji;
yine onu (insanı) geliştirir ve
şekillendirir.” (H.GÜRER)
Yeni, eskinin bağrında, onun
rahminde doğar ve bilinmeyene atılan cesur adımlarla ortaya çıkar. Onu ilk
benimseyenler sonradan herkesin gideceği yolları açanlardır. Genellikle ilk
süreçte açılan yollar garipsenir, ret edilir, kapatılır. İlk açılan yolun
kapısından geçen kişi(ler) vurulur, katledilir! Yeni herkes tarafından bir anda
kabullenilmez çünkü! Ama yine de o kapıdan biri(leri)nin vurulacağını bile bile
geçmesi gerekir. Vurulan kişi(ler) o bilinmeyene cesur adımları attıkları ve
kapıyı yıkıp geçtikleri için bugün sahip olunan özgürlükleri herkes
yaşayabiliyor ve teknolojileri herkes kullanabiliyor…
2008'de finansal
endüstri çöktü ve belki de buna
uygun olarak, Satoshi Nakamoto
isimli kimliği bilinmeyen kişi veya kişiler adına
sanal para denilen temelinde şifre para birimi kullanan dijital nakit için bir protokol
geliştirdiği bir kâğıt yarattı. Bu
şifreli para birimi üçüncü bir tarafa ihtiyaç duymaksızın insanların güvenle
işlem yapmasını sağladı. Görünüşte
basit olan bu eylem, dünyayı tutuşturan bir
kıvılcımı ateşledi. Bu durum
herkesi heyecanlandırdı, kimilerini dehşete düşürdü kimilerinde ise ilgi odağı
oldu.Birçok yerde durum buydu.Kafanız Bitcoin hakkında karışmasın.Sanal para bir mal varlığıdır; iner ve
çıkar.Eğer borsacıysanız, ilgi alanınızda olmalıdır.Daha genel
anlamda, şifreli para birimidir.Bir ulus devlet tarafından kullanılan resmi para birimi değildir. Ondan daha faydalıdır.
Yani sanal
para, blok zincirinin sadece bir tanesi.Daha
bir sürü var. Etheryum
blok zincirini, Vitalik Buterin isimli bir Kanadalı geliştirdi. Bu kişi, 22 yaşında ve bu blok
zincirinin alışılmadık bazı yetenekleri mevcut. Bunlardan biri, akıllı anlaşmalar
yapmanızı sağlaması. Yani
duyduğunuz şekilde. Kendi kendini
düzenleyen bir kontrat. İcra,
yönetim, performans ve ödeme işlerini halleden, içinde de bir nevi banka hesabı
olan insanlar arasındaki bir sözleşme. Bugün, Etheryum blok zincirinde, her şeyi yapmak için devam eden
projeleri var. Borsa için yeni bir ikame yaratmaktan, politikacıların vatandaşlara karşı
sorumlu olduğu yeni bir demokratik model yaratmaya kadar her şey.
[7]
Satoshi
Nakamoto isimli bu kişi yada grup 2008 yılında kriptolu e-postayla
Bitcoin denen bu sistemle ortaya çıkıyor! Kriptografide çok çok iyi biri
Nakamoto. Ki, kimliğini bugüne dek koruyabilmiş olması da, Blockchain yazılımındaki
kusursuzluğuyla da bunu göstermiştir. Onunla yalnızca yazışarak
görüşebilen Bitcointin kripto yazıcıları, onu hiç görmemelerine karşın, onun
genç bir japon-Amerikalı kodlayıcıya benzediğini ifade etmekteler. Hal Finney
bir kriptograf ve Nakamoto ile çalışan ilk kişidir. Ve tarihte ilk bitcointi
Nakamoto’dan alan kişidir!
Bitcoin’e ilk dönem ihtiyaç
duyanlar, Ross Ulbricht’in internetin “derin internet”i olarak bilenen Deep
Web’te alış-veriş yapanlar olmuştur. Deep Web; yani internetin
karanlık yüzü olarak da bilinen “derin
ağ, derin internet, gizli internet, saklı internet, karanlık ağ” tanımları
da yapılan Google-Yahoo gibi arama motorlarıyla erişilemeyecek olan bu “özel”
ağda binlerce site var. Bu sitelerin tamamının ismi de “derin ağ”, “karanlık
ağ” yani Deep Web’tir. İşte Deep Web’de bulunan sitelerden ve en meşhurlarından
biri de “Silk Road”dur. Silk Road olarak yaratılan bu ticaret sitesi Deep
Web’in en büyük yasadışı ticaret sitesidir!
Silk Road, Bitcoin denen,
kesinlikle alışılmadık ama kullanılabilir bu kripto dijital parayı alıp her
şeyi satabilen, serbest bir pazar olan modernleştirilmiş, pratik bir kullanıcı
ara yüzü ile birleştirmiş oldu. Deep Web’in tüm sitelerinde kullanılan temel
para birimi Bitcoin! Silk Road sitesinin milyar dolarlara ulaşan ticari hacmi,
dijital para üzerine kurulu! Böylece alıcı da satıcıda birbirini tanımıyor.
Kimlik gizliliği esası son derece güçlü bir şekilde sağlanıyor. Dijital para
transferi için bir banka hesabına, isim soy isime, kimlik bilgilerine gerek
yok. Bu da kimliğin deşifrasyonunu engellemek için yeterli.
Her hangi ulusal veya uluslar
arası bir bankanın rolü olmayan Bitcoin, bilgisayardan bilgisayara
alınıp-verilen-devredilen bir para sistemi. Bu sistemin yazılımının ilk
başladığı günden bu güne geçen 9 yıl gibi kısa zamanda Wall Street’i sarsan ve
geleceğini tehdit eden bir nitelik içeriyor. Bu niteliğinden dolayı finans
alanında yüz yılı ardından bırakmış, Wall Street üzerinde toplanmış finans
kuruluşlarının ve New York borsasının geleceğini, onların beslendikleri iktisat
teorilerini sarsıyor! Düşünün, kural ve gözetim olmadan, ceza ve vergi olmadan,
serbestçe işlem yapılabilen bir piyasa yaratabilmesi fikrine çok büyük ve aleni
bir darbe indirilmesi de şarttı. Çünkü Bitcoin internetin anonim kısmını paraya
çevirdi. Böylece hükümetlerin, egemen güçlerin alıp-satmanızı istemediği
şeyleri alıp satmanızı mümkün kıldı. Bu kısa zaman dilimi içinde dünya parası
olmaya doğru ilerlerken, bir çok ülke kendi ‘coint’ini yaratma uğraşı içinde.
Deep Web’de neler var?
Google ve Yahoo arama
motorlarında ulaşamayacağınız şeyler! Çoğunlukla kirli şeyler. Tabi kimi zaman
devletler ve devlet yetkilileri hakkında, kişiler hakkında gizli belgeler.
Mesela wikileaks belgeleri ilk olarak burada yayınlandı! Edward Snowden’in
yaptığı açıklamalarda yine burada ilk olarak yayınlanmıştı. Yani devletlerin
suçlarına dair, devletler tarafından saklanmak istenen ve devletlerce ifade
“özgürlüğü sayılmayan” önemli belgelerin paylaşıldığı belgelerden tutalım da
türlü sapık video ve fotoğraflar, dolandırıcı, katil ve kısacası “yasal” olmayan
akla gelebilecek her şey!
Ross Ulbricht’in yaptığı Tor
(anonim ağ sistemi) ile Bitcoin’in bir kombinasyonunu kurmaktı. Yani internetin
anonim kısmını paraya çevirmekti. Bu, akla gelebilecek her türlü kaçak malı
almada kullanılan, teoride son derece anonim bir paranın geçtiği ve yine
teoride son derece anonim bir web sitesiydi. Bunun denetimini sağlayamayan
sistem bu yüzden de gerek Deep web’i gerekse o ağda en büyük yasa dışı ticari
siteyi kuran Ross Ulbricht’i cezalandırarak Bitcoin’e yönelik bir mahkumiyet
geliştirdi. Zira Ross Ulbricht’in cezalandırılması var olan yasalarla çizilmiş
sistemi Tor, Bitcoin vb. yazılım ağlarıyla sistemi delme, onu tehdit etmeye
devam edenlere bir ibret olmalıydı! Çünkü onlar için “Bitcoint kullanmak
denetimsiz piyasalar ve teknolojilerle açık kaynak kripto paralarla haltlar
karıştırmak isteyen herkes, bunu yapmaya kalkar ve devam ederseniz sizi en ağır
cezalara çarptırırız”dı! Böylece Ross Ulbricht tutuklanır ağır hapis cezasına
çarptırılır (ömür boyu) ve kurduğu Silk Road sitesi kapatılır.
Bitcoinlerin yasal statü
kazanmasının bir yolu vardı. O da hükümetlerin denetimine girmesi, onların
kontrolünde olup, onlara vergi vermesiydi! Bu işi yapacak bir borsa yoktu!
Oluşmasının yolu da buydu! Bitcoin gibi dijital paralara hükümetlerin ilk
tepkisi “uyuşturucu satıcılarının sığınağı/yatağı” olmuştur! Bu şekilde
insanların ilgisini uzak tutmaya çalışmışlardır. Bunun sebebi, takip edilemiyor
olmasıdır!
İnternette bir suç işlendiğinde
“siber dedektifler” izinizi bulabilirler. Çünkü IP adresiniz vardır. Bu IP
adresi telefon numarası, evinizin adresi gibidir. Bilgisayarınızdan girdiğiniz
her web sayfasında giriş yaparken bu IP adresinizin izi kalır. Böylece nerelere
girip çıktığınız kolayca bulunur. Ancak “Tor” ağında bu olanak yoktur. Çünkü
“Tor” bir anonim sistem/ağdır ve Tor tarayıcısını kullandığınızda IP
bilgileriniz bilgisayardan bilgisayara atlar. Sürekli IP adresi değişir. Tor
ile gezinti yaptığınız süre içinde yüzlerce binlerce IP adresi üretilir.
Böylece orijinal IP adresinizi bulmak imkansızlaşır!
Tor tarayıcısında ki diğer bir
güvenlik ise, sizin Google veya Yahoo tarayıcıları üzerinden
eriştiğiniz/girdiğiniz siteler-sayfalar sizin bilgilerinizi kaydeder! Bu da
sizin hacklenmeniz için bir güvenlik açığıdır! Ancak Tor tarayıcısıyla
yapacağınız girişlerde bilgilerinizin bu “bilgi bankalarında” toplanması
sağlanamaz ve bir derece daha “güvenli” gezinebileceğiniz gibi hacklenmeniz de
kolay olmaz!
Tor’un benzer kullanımları olan
diğer bileşenine ise “Tor gizli servisleri” denir. Bu “Tor gizli servisleri”
basit tanımıyla sonunda “com” olmayan bir url’dir. Yani sonunda “com” yerine
“onion” vardır. Tor’un kendine ait bu alanında gözetim ya da kural olmadan web
sitesi açabilir ve özgürce ticari-siyasi vs. işlem yapabilirsiniz! Basit ifade
ile bu karanlık ağ, interneti gözetimi altında tutan egemen güçlerin görüş
alanının bir nebze dışındadır!
Bitcoin’le ilgili olarak mevzuat
elbette büyük bir sorun. Çünkü Bitcoin’in çıkışı “çıkıp her şeyi alt üst edeceğiz” şeklinde. Ama diğer yandan “yasal”
kanuna uyma sorunu da var! Bu bir çelişki gibi gözükse de “yasal” olmayan para
aklama işini günümüz sistemi ve bankaları icat etmiştir. Onların yasal
çerçeveleri sizin bu çıkışınızı “yasal” olmayan çerçeveye oturtmaları normal.
Ama kitleler tarafından kabul görürseniz
onların “yasal” veya “yasa dışı” gördükleri zeminin bir önemi kalmıyor.
Dolayısıyla da kripto paralar, küresel finansı altüst edecek, ödeme
şekillerimizi değiştirip-dönüştürecek, hayatımızı ve geleceği şekillendirecek,
kapitalizmin iktisat politikalarını yerle bir
edip dünya parası olacaktır. Kapitalist devletler, kripto paranın
karşısında, ya yüzyılların ağır, hantal ve otoriter sistemlerinden vaz geçip
dönüşecekler, ya da bunun karşısında var olma zeminini yitireceklerdir! Çok
iddialı ve keskin bir söylem farkındayım, ancak gelişimin araçlarını durduran,
o araçlara uyum sağlamayan, ona paralel değişip dönüşmeyen her toplumsal sistem,
her ideolojik kuram çözülmeye, geride kalmaya mahkûmdur.
Toparlarsak;
dünya hızla sanal ortam üzerinden yönetilmeye başladığına göre, artık kripto
para bizce kullanılması kaçınılmaz olarak görülmektedir. İktisadi gücü ve dolayısıyla üretim kaynaklarını elinde bulunduran
kesim; Din, Hukuk, Siyasettir. Bunlar aileyi, eğitimi, sanatı, kısacası yaşamı
kontrol altında tutar. İktisadi gücü ve dolayısıyla üretim kaynaklarına
gelecekte hakim olacak şeyin ise kripto paranın olduğu şüphe götürmez.
Teknolojinin gelişimi ve
gelecek…
21. yüz yılda
artık bireylerin yaşadığı dünya ikiye ayrılıyor: Gerçek dünya ve dijital dünya. 2020 yılında yaklaşık 50 milyar cihazın birbiriyle iletişim
halinde olacağı tahmin ediliyor. Akıllı üretim sistemlerinin, (yapay zekanın)
akıllı şehir, ev, lojistik, şebeke, cihaz unsurlarının sosyal ağlar ve
e-ticaret ağlarıyla birleşmesi sonucu veriler, hizmetler, nesneler ve
bireylerin internet ortamını kullanarak kuracağı ekosistemdeki ağın önümüzdeki
çeyrek asırda küresel ticaret hacminin yaklaşık yüzde 46’sını etkileyeceği
öngörülüyor.[8]
Devam edecek...
[1]
http://blokzincir.bilgem.tubitak.gov.tr/blok-zincir.html
[3]
https://sarkac.org/2018/01/bilisim-devrimi-isiginda-kripto-para-2-mehmet-inhan/
[4]
mehmet-inhan, age.
[5]
mehmet-inhan, age.
[6]
https://multinet.com.tr/Basin-Odasi/Basinda-Biz/Sayfalar/blockchain-nedir-bankacilik-icin-neler-getirecek.aspx
[7]
https://www.ted.com/talks/don_tapscott_how_the_blockchain_is_changing_money_and_business/transcript?language=tr#t-266765
[8]
http://www.fortuneturkey.com/akilli-uretim-cagi-endustri-40-42841
